Ύψωμα 731-οι ηρωικές μάχες των Ελλήνων κατά των Ιταλών

Το ύψωμα 731 που βρίσκεται στα στενά της Κλεισούρας ήταν ένα στρατηγικό πέρασμα στα βουνά της Αλβανίας, που εάν έπεφτε θα άνοιγε το δρόμο στους Ιταλούς για την κατάκτηση της Ελλάδας. Οι Έλληνες κλήθηκαν να το υπερασπιστούν την άνοιξη του 1941. Η μάχη ήταν τόσο σημαντική, που έκανε το Μουσολίνι να βρεθεί αυτοπροσώπως στην πρώτη γραμμή. Είχε υποσχεθεί άλλωστε στον Χίτλερ ότι τον Μάρτιο θα έκανε παρέλαση στην Αθήνα και ήθελε να είναι παρών στον θρίαμβό της Ιταλίας. Για να είναι σίγουρος για το αποτέλεσμα, ενίσχυσε με ξεκούραστες και πολλαπλάσιες δυνάμεις το ιταλικό στράτευμα και υποχρέωσε να πάνε στο μέτωπο όλα τα σημαντικά στελέχη του φασιστικού κινήματος, αλλά και τα παιδιά της ιταλικής αριστοκρατίας. Οι Έλληνες ήταν κατάκοποι και εξαντλημένοι. Η μάχη ήταν σφοδρή. Η αντοχή του ελληνικού στρατού που ήταν πολύ μικρότερος σε αριθμό, ξάφνιασε τους Ιταλούς. Οι βομβαρδισμοί ήταν τόσο φονικοί που η χαράδρα δίπλα στο λόφο ονομάστηκε χαράδρα του θανάτου.

«Επί των κατεχομένων θέσεων θα αμυνθώμεν μέχρι εσχάτων. Προμηνύεται λυσσώδης επίθεσις του εχθρού, η οποία οπωσδήποτε θα αποκρουσθή και θα συντριβή. Τότε μόνον θα διέλθη ο εχθρός εκ της τοποθεσίας μας, όταν αποθάνωμεν άπαντες επί των θέσεών μας. Ουδείς θα κινηθή προς τα οπίσω. Πάντες θα αποθάνωσι επί των θέσεών των». Αυτή τη διαταγή δίνει στους άνδρες του, ο ταγματάρχης Δημήτριος Κασλάς.

Είναι 9 Μαρτίου 1941, στο ύψωμα 731, του βουνού Τρεμπεσίνα, στην περιφέρεια του Τεπελενίου, όταν παρουσία του Μπενίτο Μουσολίνι η εαρινή επίθεση των Ιταλών βρίσκεται σε εξέλιξη από την προηγούμενη ημέρα. Το ύψωμα 731 το υπερασπίζει το 2ο Τάγμα του 5ου Συντάγματος Τρικάλων, με διοικητή τον Δημήτριο Κασλά. Οι υπερτριπλάσιες σε δύναμη ανδρών ιταλικές δυνάμεις, ενισχυμένες με 400 βομβαρδιστικά αεροπλάνα και με τεράστιο αριθμό κανονιών, έπρεπε να καταλάβουν το ύψωμα και έτσι να τους ανοίξει ο δρόμος για τα Ιωάννινα. Ήταν τόσα πολλά τα πυρά των Ιταλών στις 20 επιθέσεις εναντίον των ελληνικών δυνάμεων, που το ύψωμα μετά τις μάχες, μειώθηκε κατά 5 μέτρα και σήμερα αναφέρεται στους χάρτες σαν ύψωμα 726 και όχι 731, καθώς το υψόμετρο καθορίζει την ονομασία τους. Τριακόσια πυροβόλα στρέφουν τις κάννες τους στο ύψωμα 731, το οποίο σφυροκοπείται ακατάπαυστα με βλήματα πυροβολικού διαφόρων διαμετρημάτων. Σύμφωνα με τα Αρχεία Στρατού, έπεσαν 100.000 βλήματα μέσα σε δύο ώρες. Σε μισή ώρα δεν είχε μείνει δέντρο όρθιο στην κορυφή, σε μιάμιση ώρα τα πάντα ανασκάφτηκαν και σε δύο ώρες το ύψωμα είχε ρημαχτεί ολοσχερώς. Λόγω του μικρού αριθμού των αντρών και των λίγων πυρομαχικών που διέθεταν, η επίθεση αποκρούστηκε με μπουκάλια μολότοφ, τα οποία οι Έλληνες στρατιώτες τα έσκαγαν κυριολεκτικά πάνω στα πρόσωπα των Ιταλών στρατιωτών.

Οι Έλληνες δε σταμάτησαν εκεί, αφού με τόσες ημέρες μάχης, η υπομονή τους είχε εξαντληθεί. Τους καταδίωξαν, πέρασαν τη χαράδρα με τους χιλιάδες νεκρούς κι έφτασαν μπροστά από τις ιταλικές γραμμές. Επικράτησε πανικός στο ιταλικό στρατόπεδο, αφού μόνο αυτό δεν περίμεναν να δουν. Φύγανε μετά από ώρα, στα πρώτα κροταλίσματα των Ιταλικών πολυβόλων. Εκτεθειμένοι λοιπόν οι Ιταλοί από τα ανατολικά, σταματούν τις επιθέσεις σε όλο το μέτωπο, οπότε και οι υπερασπιστές του 731 αποδεικνύονται αληθινοί νικητές και παίρνουν, μετά από μέρες, βαθιές ανάσες.

Σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, το πρωί της 22ας Μαρτίου o Μουσολίνι παίρνει τον δρόμο της επιστροφής για τη Ρώμη, «απογοητευμένος με τους στρατηγούς του», όπως δήλωσε ο ίδιος αργότερα. Ο στρατός του είχε υποστεί πανωλεθρία, με 12.000 νεκρούς και 3.000 τραυματίες. Οι απώλειες της ελληνικής πλευράς ανήλθαν σε 1.200 νεκρούς και 4.000 τραυματίες. Το ύψωμα 731, που οι στρατιώτες της εποχής το ονόμασαν «Γολγοθά», έγινε θρύλος και αναγράφεται στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου στην Αθήνα, για να θυμίζει τους ηρωικούς αγώνες του Αλβανικού Έπους.

Ο ταγματάρχης Δημήτρης Κασλάς, ο οποίος είχε πολεμήσει και στη Μικρά Ασία, επέστρεψε από το μέτωπο, λίγο αργότερα ανέλαβε τη διοίκηση του 52ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ στο Λιανοκλάδι, ενώ μετά την απελευθέρωση γνώρισε την εξορία και πέθανε τον Φεβρουάριο του 1966, με τον βαθμό του απλού στρατιώτη μιας και οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις δεν του αναγνώρισαν ούτε καν την εποποιΐα του 731, επειδή είχε πολεμήσει στο πλευρό των κομμουνιστών του ΕΛΑΣ. Ήταν τέτοια τα βάσανα που πέρασε στην μεταπολεμική του ζωή ο ηρωικός Κασλάς που δεν ήθελε να έχει καμία σχέση με μια από τις λαμπρότερες στιγμές του έπους του 1940.

Μνημείο στο 6ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Τρικάλων-Καρδίτσας για τους μαχητές του 5ου Συντάγματος στο Ύψωμα 731