Παγκόσμια ημέρα Ψυχικής Υγείας

Η πρόληψη των αυτοκτονιών είναι το θέμα που θέτει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Ο Οργανισμός θεωρεί, επίσης, προτεραιότητα την προαγωγή της ψυχικής υγείας, μεταξύ άλλων, μέσα από την κοινοτική ψυχιατρική. Δηλαδή την παροχή υπηρεσιών στους ασθενείς μέσα στην κοινότητα, χωρίς να απομακρύνονται από το φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον.

Περίπου 800.000 άνθρωποι αυτοκτονούν κάθε χρόνο στον κόσμο, δηλαδή ένας άνθρωπος κάθε 40 λεπτά, ενώ υπολογίζεται ότι, την ίδια στιγμή, γίνονται είκοσι απόπειρες αυτοκτονίας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Τα θύματα είναι άνθρωποι όλων των ηλικιών, αλλά η αυτοκτονία παραμένει η δεύτερη αιτία θανάτου στις ηλικίες 15-29 παγκοσμίως. Η Ελλάδα έχει ποσοστά αυτοκτονιών περί τις 4 στις 100.000 κατοίκους, ένα από τα χαμηλότερα στον κόσμο. Τα χρόνια της κρίσης 2011-2014 οι αυτοκτονίες στην Ελλάδα σημείωσαν σημαντική αύξηση, χωρίς όμως να ξεφύγουν από ποσοστά 4,2 -4,3. Κυρίως έπληξαν άνδρες, αλλά και γυναίκες μέσης ηλικίας. Από το 2015 και μετά οι αυτοκτονίες μειώθηκαν, αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δημήτρης Πλουμπίδης, πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.

Κάτι άλλο που μετρήθηκε και βρέθηκε αυξημένο τα χρόνια της κρίσης ήταν ο αυτοκτονικός ιδεασμός, δηλαδή σκέψεις του ανθρώπου που αφορούν αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, αλλά και αυτό βρίσκεται σε σχετική ύφεση, επισημαίνει ο κ. Πλουμπίδης. «Η βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών βοηθάει τη μείωση του αυτοκτονικού ιδεασμού. Όταν υπάρχουν ιδέες αυτοκτονίας είναι καλό να τις παίρνουμε στα σοβαρά και να ζητάμε βοήθεια γι΄ αυτόν που τις εκφράζει, ιδιαίτερα αν λέει και με τι τρόπο σχεδιάζει να το κάνει», υπογραμμίζει.

Τα συχνότερα προβλήματα στην Ελλάδα αφορούν τις αγχώδεις διαταραχές και την κατάθλιψη. Οι σοβαρές ψυχικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια ή οι μείζονες συναισθηματικές διαταραχές, όπως η διπολική, έχουν μικρότερα ποσοστά, αλλά προκαλούν μεγάλη επιβάρυνση στους ασθενείς και το περιβάλλον τους, επισημαίνει ο κ. Πλουμπίδης. Το ΕΚΕΨΥΕ επισκέπτονται αρκετοί ενήλικες με κρίσεις πανικού ή καταθλιπτικές διαταραχές, που εμφανίζουν δυσκολίες στις σχέσεις τους, στη διαχείριση της καθημερινότητας και στην επαφή με τους άλλους ανθρώπους, αναφέρει η επιστημονική διευθύντρια του ΕΚΕΨΥΕ Αλίκη Γρηγοριάδου.

Η κατάθλιψη συχνά συνοδεύει την αδυναμία να ανταποκριθούν στις ανάγκες της ζωής τους. «Στις περιπτώσεις παιδιών και εφήβων αντιμετωπίζουμε όλο το φάσμα των δυσκολιών, κυρίως όμως προβλήματα στο πεδίο του σχολείου, σχετικά με τα μαθήματα ή τη συμπεριφορά των ανηλίκων. Συχνές είναι και οι οικογενειακές δυσκολίες, όπου οι γονείς δεν μπορούν να διαχειριστούν την επιθετικότητα του παιδιού, τις ανάγκες που βάζει η εφηβεία, δεν μπορούν να συνεννοηθούν, να βάλουν κανόνες, να προστατέψουν το παιδί», προσθέτει η κ. Γρηγοριάδου.

Έχει σημειωθεί αύξηση, σε σχέση με παλιότερα, στον αριθμό που οι άνθρωποι ζητούν βοήθεια. Σε αυτό έχει συντελέσει η λειτουργία μονάδων, που δεν θυμίζουν ψυχιατρικό άσυλο και το γεγονός ότι βιώνεται λιγότερο μειωτικά η ανάγκη ψυχικής βοήθειας, σύμφωνα με τον κ. Πλουμπίδη. Ιδιαίτερα θετικό ρόλο έχει παίξει η φροντίδα των παιδιών με ψυχολογικά και μαθησιακά προβλήματα, όπου και οι γονείς υποχρεώνονται να δουν την δική τους ψυχική λειτουργία, συμπληρώνει. Το ΕΚΕΨΥΕ επισκέπτονται όλο και περισσότεροι άνθρωποι για βοήθεια. «Δεν γνωρίζουμε αν τα τελευταία χρόνια οι ανάγκες έχουν αυξηθεί, ή αν είναι πλέον περισσότερο διατεθειμένοι να απευθυνθούν κάπου», λέει η κ. Γρηγοριάδου. Ο κ. Πλουμπίδης παρατηρεί, ότι ειδικά οι άντρες δυσκολεύονται να ζητήσουν βοήθεια. Οι οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες επηρεάζουν καθοριστικά την ψυχική υγεία ενός ατόμου, εξηγεί και τονίζει: «στοιχειώδης κοινωνική στήριξη μπορεί να μειώσει καθοριστικά την εγκατάσταση σοβαρών και δύσκολα αναστρέψιμων ψυχοπαθολογικών καταστάσεων». Οι μεσαίες τάξεις πλήττονται περισσότερο, καθώς έχουν να χάσουν πολλά αν πέσει το κοινωνικό τους στάτους, επισημαίνει. Οι κλίνες επαρκούν, η συνολική οργάνωση της φροντίδας της ψυχικής υγείας δημιουργεί καθυστερήσεις σε όσους χρειάζονται θεραπεία.

Η Ελλάδα διαθέτει ένα σημαντικό αριθμό ψυχιατρικών κλινών στα τρία εναπομείναντα ψυχιατρικά νοσοκομεία, στα 38 ψυχιατρικά τμήματα γενικών νοσοκομείων και τα 7 τμήματα παιδοψυχιατρικών κλικών γενικών νοσοκομείων που, τα τελευταία, κρίνονται ιδιαίτερα ανεπαρκή, σύμφωνα με τον κ. Πλουμπίδη. Ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο, συνεχίζει ο ίδιος, είναι το υψηλό ποσοστό αναγκαστικών νοσηλειών, κοντά στο 60% στα ψυχιατρικά νοσοκομεία, αλλά υψηλά ποσοστά και στα γενικά νοσοκομεία. Αυτό είναι συνέπεια, όχι τόσο της ανεπάρκειας κλινών, όσο του ανεπαρκούς δικτύου εξωνοσοκομειακών μονάδων βασικής ψυχιατρικής φροντίδας, συμπληρώνει.

Οι όποιες καθυστερήσεις, που υπάρχουν πραγματικά, σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη αφορούν κυρίως τη συνολική οργάνωση της φροντίδας της ψυχικής υγείας και λιγότερο το ζήτημα των κλινών. Χρειάζεται νέος σχεδιασμός από το κράτος στην οργάνωση της πρόληψης και της βασικής εξωνοσοκομειακής φροντίδας, στήριξης των ασθενών, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις, όπου συναντούμε αυξανόμενα φαινόμενα απομόνωσης και περιθωριοποίησης, ώστε να μειωθούν οι ανάγκες νοσηλείας ή και στέγασης των πιο απομονωμένων ψυχικά πασχόντων, υπογραμμίζει ο κ. Πλουμπίδης.